Stel je voor dat je echt begrijpt hoe het komt dat het veranderen van gedrag voor mensen soms zo lastig is? En stel je voor dat je de vaardigheden in huis hebt om de motivatie van mensen positief te beïnvloeden. Lees hier meer over deze onderwerpen.
Als mensen aan de slag gaan met het verbeteren van hun leefstijl dan beginnen de meesten met het stellen van doelen. Prima zou je denken. Al heel lang weten we dat het stellen van een doel belangrijk is. Je moet immers focussen om niet alle kanten op te gaan.
Als een klant een diëtist of personal trainer inhuurt, mag deze er vanuit gaan op alle fronten goede ondersteuning te krijgen. Begeleiding op het gebied van voeding, training, maar ook goede ondersteuning op momenten dat doelstellingen (bij)gesteld moeten worden. Of als het even niet meezit en de motivatie ver te zoeken is.
Het zou toch fantastisch zijn als je op al deze fronten kan rekenen op professionele ondersteuning?
Gedragsverandering en doelen stellen
Gedrag is heel complex. En gedrag veranderen is zo mogelijk nog complexer! Gedrag bestaat uit waarneembare, niet waarneembare en onbewuste handelingen. Als je een doelstelling formuleert dan weet je waar je uit wilt komen, maar dat is voor lang niet iedereen gemakkelijk. Op weg naar het doel zijn er namelijk allerlei factoren die beïnvloedend werken en helaas is die invloed lang niet altijd positief. Het gevolg is vaak dat mensen hun doelstellingen niet halen en teleurgesteld raken. Als leefstijlprofessional begeleidt je ook dit proces en dan is het heel relevant om enige basiskennis te hebben over de werking van gedrag en motivatie. Hoe waardevol zou het zijn als je teleurstellingen bij mensen kunt voorkomen? Of misschien snel weg kan nemen?
We weten inmiddels dat gedrag veranderen een lastige opgave is voor veel mensen. Daar zijn allerlei oorzaken voor. Een hele belangrijke constatering uit de wetenschap is dat mensen gevoeliger zijn voor het verliezen van iets dan iets te krijgen dat ze nog niet hadden. Dat klinkt ingewikkeld, maar is eigenlijk heel simpel. Als je iets bereikt dat je nog niet had of nog niet kon dan verlies je op weg naar dat doel wellicht een aantal dingen die je tot dan toe juist comfortabel maakte. Als je jezelf bijvoorbeeld het doel hebt gesteld om 5 kilo kwijt te raken en dat lukt je dan heb je iets dat je nog niet voor elkaar had gekregen. Maar op weg naar dat doel moet je veel dingen laten. Dat zijn waarschijnlijk dingen waar je veel waarde aan hechtte: elke week een flinke borrel drinken met vrienden, elke week uit eten, voldoende slapen et cetera.
Prestatiedoelen
De meeste mensen beginnen met het formuleren van doelen en kiezen daarbij vaak automatisch voor een prestatiedoel. Kijk maar naar het voorbeeld hierboven: ‘Ik wil vijf kilo afvallen’. Hierin is een duidelijke prestatie geformuleerd. Als dit doel niet (snel genoeg) gehaald wordt dan voelt dat voor veel mensen als een teleurstelling, een tegenvaller. In het geval van het niet halen van een prestatiedoel maakt de teleurstelling al snel plaats voor een gevoel van falen. En als mensen falen ligt opgeven heel snel op de loer. We falen namelijk niet graag!
Ontwikkeldoelen
Een ontwikkeldoel (of leerdoel) is een heel andere insteek. Bij een prestatiedoel maken we een plan en is het uitgangspunt om dit te halen. En het liefst zo snel mogelijk. De realiteit bij het maken van plannen is dat er een periode volgt van proberen, fouten maken, veel leren, bijsturen en dan hopelijk succes boeken. Bij het stellen van doelen is het van groot belang om hier rekening mee te houden. In een ontwikkeldoel kan dat! Het prestatiedoel was vijf kilo afvallen. Bij een ontwikkeldoel gaan we veel meer op zoek naar een doel dat uiteindelijk bijdraagt aan dit prestatiedoel. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat je de komende maand bij elk glas drinken ook een glas water neemt. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld veel meer tijd en moeite stoppen in het nastreven van een ontwikkeldoel dan van een prestatiedoel. Zoals gezegd ervaren we fouten niet als een stap achteruit bij een ontwikkeldoel, terwijl dit bij een prestatiedoel wel zo is.
Dus?
Er zijn veel factoren die beïnvloedend werken bij het veranderen van (gewoonte)gedrag. Een belangrijke factor waar we veel invloed op hebben is het doel dat gesteld wordt. Als mensen hun gedrag willen veranderen is het op de eerste plaats dus erg belangrijk om veel aandacht te hebben voor het doel. En bij voorkeur stellen we dan natuurlijk een ontwikkeldoel, en geen prestatiedoel. Dat dit in intakes bij een aanstaande leefstijlverandering bijna nooit aan de orde komt is een enorm gemiste kans.
Wat is motivatie eigenlijk?
Wat maakt dat iemand voor het één wel in beweging komt en voor het ander niet of nauwelijks?
De herkomst van het woord motivatie stamt van het Latijnse woord movere, wat bewegen betekent. Motivatie is dus datgene waarvoor iemand, letterlijk of figuurlijk, in beweging komt. Een deel wordt bepaald door wat aangeboren is en een deel wordt bepaald door de omgeving. Gedrag dat meteen leidt tot een goed gevoel onthouden we. Gedrag dat leidt tot een vervelend gevoel vermijden we. Dit sla je vervolgens (onbewust) op in je hersenen. We raken gemotiveerd wanneer we meer positieve dan negatieve effecten voor ogen zien.
Er is een onderscheid tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie. Intrinsieke motivatie is motivatie van binnenuit. Iemand wordt door een activiteit zelf gemotiveerd, ongeacht de uitkomst. In dat geval is meedoen belangrijker dan winnen. Extrinsieke motivatie betekent dat je van buitenaf wordt gemotiveerd. Door een externe prikkel, beloning of straf. In dat geval gaat het om het winnen.
Wat blijkt? Intrinsieke motivatie is essentieel voor gedragsverandering op lange termijn. Hoe meer intrinsieke motivatie, hoe groter de kans dat iemand in staat is het gedrag te veranderen. Er is een verschil tussen ‘ja’ doen en ‘ja’ zeggen.
En nu?
Als mensen willen veranderen op de lange termijn dan zal de motivatie op orde moeten zijn. Dat snapt iedereen. Dat we ook niet altijd voor alles extreem gemotiveerd kunnen zijn snapt ook iedereen. In de begeleiding van klanten met leefstijldoelen zijn er tal van ’technieken’ die je kunnen helpen. Je kan bijvoorbeeld gebruik maken van technieken uit de oplossingsgerichte gespreksvoering of motiverende gespreksvoering, maar er is nog veel meer aan kennis voorhanden waar je direct je voordeel mee kan doen. En het is niet eens ingewikkeld!
Voorbeelden
Wij spreken veel leefstijlprofessionals en een voorbeeld van een uitdaging die we veel terughoren is dat sommige klanten het moeilijk lijken te vinden om een gesprek te voeren over hun werkelijke wensen. Of het tegenovergestelde: klanten die aan een stuk doorpraten. Om de echte (intrinsieke) motivatie naar boven te halen is er niet één manier die voor iedereen werkt. Bij iemand die minder praat zou je de neiging kunnen hebben om de tijd vol te praten, terwijl het in zo’n situatie juist van belang is om gebruik te maken van stiltes. Een stilte zet mensen aan om iets dieper na te denken en dat is een voorwaarde voor het vinden van je intrinsieke motivatie. Veel leefstijlprofessionals geven aan stiltes juist te verafschuwen en dan maar snel door te gaan. Zonde, want in stiltes zit veel potentie! En iemand die veel praat kan heel vermoeiend zijn, maar kan je iemand zomaar afbreken? Nee, misschien is dat niet het beste. Maar je kan wel samenvatten wat iemand heeft gezegd. Zo orden je iemands verhaal, laat je merken dat je iemand hebt begrepen en het leidt automatisch tot het stoppen van de waterval. En in die samenvatting kan je weer veel dingen doen die weer helpen om de intrinsieke motivatie te prikkelen. Ben je al nieuwsgierig?
Mensen zijn gewoontedieren, maar wel beïnvloedbare gewoontedieren.
En jij kunt van ons leren hoe dat moet.
Vertel me meer! >
80% van de mensen heeft goede voornemens,
maar slechts 8% maakt ze waar!
